Sokoto Halifeliği’nin kurucusu olan Osman Dan Fodio’nun torunlarından biri olan Ahmedu Bello, 1909’da Nijerya/Rabah’da doğdu. Ahmedu Bello’nun babası, bulunduğu Rabah kabilesinin önde gelen lideriydi. Fakat İngilizler’in Sokoto Sultanı Atahiro’yu bozguna uğratmasından sonra İngilizler liderliğin meşru varisi durumundaydı. Bundan dolayı Sokoto İngilizler’in sıkı gözetimi ve denetimi altındaydı.
Ahmedu Bello, Rabah’taki gelişmemiş eğitim imkânlarına rağmen mümkün olduğunca iyi bir tahsil almaya çalıştı. İlk önce Küttab Mahalle Mektebi’nde temel dini bilgilerini tahsil etti. Gelişmemişliğin verdiği etkiyle yazılı bir kitap görmemişti. Daha sonra Ahmedu Bello, 1926′da Kuzey Nijerya’daki en yüksek okul olan Öğretmen Okulu’na başladı. Bu okulda öğretmenlerin çoğu Avrupalıydı ve tahsil İngilizceydi. Ahmedu Bello’nun Öğretmen Okulu’ndan arkadaşları ileride ülke yönetiminde önemli görevlere geleceklerdi.
Ahmadu Bello ilk kez düzenli bir kütüphaneyle bu okulda karşılaştı fakat okumaya uzun bir vakit ayıramıyordu. Eğitimini tamamlamasının ardından öğretmen olarak Sokota’ya tekrar döndü. Okulda çok fazla ders vermek zorunda kaldığı için bu dönemde sosyal ilişkilerini genişletemedi ve okumaya yeterince vakit ayıramadı. 1934′de 24 yaşındayken amcasının oğlunun vefatıyla, boşalan Rabah kabilesinin başkanlığına getirildi. Kabile başkanı kendi bölgesinde mutlak otorite sahibiydi. İdari sorumluluklarının yanında yargıyı üstlenen başkanların en önemli görevi ise vergi toplamaktı. Ahmedu Bello’nun hedefi ise halkının eğitim düzeyini yükseltmek, gelirlerini artırmak, hastalıklara karşı savaşmaktı. Bunu da zaman içinde başarmıştır.
İleri yaştaki insanların eğitimi için çok başarılı bir kampanya yürüttü. Halkının sevgi ve güvenini kazandı. 1938′de Sultan öldü , onun yerine kardeşinin oğlu, yine Bello ailesinden bir Sultan geçti ve Ahmedu Bello’nun görev yeri değişti ve böylece Goso’ya tayin edildi. Buraya atanması ileride önemli görevler üstleneceğinin habercisiydi. Ahmadu Bello 1949′a kadar Kuzey bölgelerinin dışına çıkmamıştı. Bu tarihte Lagos’a giderek merkezi hükümeti yakından tanıma fırsatı buldu. Gelecekte Müslümanların ülke yönetiminde söz sahibi olabilmeleri için siyasete gereken önemi vermeleri gerektiği kanaatine vardı. Çünkü Nijerya nüfusunun % 45′i gayri müslimdi. Ahmadu Bello önde gelen siyaset adamlarıyla tanıştı. Bu yıllarda yeni getirilen yasal düzenlemelerle yerli halk gittikçe artan ölçüde yönetime katılıyordu. Ahmedu Bello 50′li yıllarda parlamento üyesi ve bakan olarak çalışmalarını sürdürdü. Çoğunluğu teşkil eden Kuzeyli Müslüman parlamenterler, Kuzey Halkları Konferansı adı altında bir parti kurdular ve partinin başına Ahmedu Bello’yu getirdiler. 1955 yılında Libya ve Mısır’ı ziyaret etikten ve hac ibadetini yerine getirdikten sonra ülkesine geri döndü. 1965′de ikinci Nijerya millet meclisi için sapılan seçimlerde Ahmedu Bello’nun liderliğindeki Kuzey Halkları Konferansı Partisi 100 milletvekili çıkardı.
1959 yılı Mart ayının 15′inde Kuzey Nijerya özerkliğe kavuştu. Daha sonra ise Nijerya’nın diğer iki özerk bölgesiyle birlikte bağımsızlığa karar verildi. Böylece bugünkü Nijerya doğdu. Ahmedu Bello ve kadrosu, yönetimde önemli görevleri ellerinde tuttular. Parti başkanlığını sürdüren Ahmedu Bello Kuzey vilayetinin başbakanı olarak kaldı. Kuzeyliler Ahmedu Bello’nun kendi yanlarından ayrılmasını istemiyorlardı. Afrika’nın büyük mücahidi Ahmedu Bello anti-emperyalist politikalar yürütüyor, şeriata aykırı kanunlar çıkmasını önlüyordu. Büyük dedesi, İslami Hareket’in ünlü isimlerinden Osman Dan Fodyo’nun hilafet devletini yeniden diriltir korkusuna kapılan sömürgeci Batı, ona diş biliyordu. Çıkarlarını baltalandığı için Ahmedu Bello, emperyalist güçler tarafından Haziran 1986 yılında vurdurularak şehit edildi.
Emsal teşkil eden bir hayat yaşayan Ahmedu Bello, günümüzde örnek alabileceğimiz başka emsal tavırlar da sergiledi. Kendimize en çok ders çıkarabileceğimiz davranışı belki de İsrail’e olan tutumuydu: İsrail’e karşı açıklamalar yaptı ve 1964 yılında İsrail tarafından Nijerya’ya dolar olarak verilen dış yardımı reddetti.
Müslümanların temsilcisi Ahmedu Bello'nun mirası, Nijerya'nın Kaduna Eyaleti’nde, kendi adına kurulan “Ahmedu Bello” müzesinde yaşatmaya devam ediyor.
Zehra Mahitapoğlu Köksal
Kaynak: Anadolu Ajansı
